Al sinds de oudheid wordt spreken voor groepen als kunst beschouwd. Filosofen als Quintilianus en Aristoteles schreven handboeken over de spreekkunst die tegenwoordig nog altijd relevant zijn. 1 Volgens veel werkgevers en werknemers wordt het alleen maar belangrijker om goed te kunnen presenteren. 2 Het is dan ook logisch dat menig professional op zoek is naar de belangrijkste do’s en don’ts voor sprekers.
Presenteren: focus op de do’s, niet op de don’ts
Goed voorbeeld doet goed volgen. Dat cliché is van toepassing op de spreekkunst. Als je te horen krijgt wat je niet moet doen, is de kans groot dat je dat gedrag juist gaat vertonen. Probeer maar eens actief géén ‘eeuh’ te zeggen: waarschijnlijk komt dat stopwoord vaker dan normaal terug in de zinnen die je op zo’n moment uitbrengt. In dit artikel focussen we op technieken die je juist wél moet toepassen om je boodschap helder over te brengen.
Tip 1: bereid jezelf grondig voor
In welke situatie je ook moet spreken: bereid je altijd voor. Als je voldoende over het onderwerp weet, kan het voldoende zijn om in een minuut of tien een aantal kernwoorden op te schrijven. In veel gevallen komt er echter meer kijken bij een goede voorbereiding: denk goed na over het doel, de doelgroep en de structuur van je presentatie. Oefen zo nodig voor de spiegel of neem jezelf op om te beoordelen of je het verhaal overtuigend weet te verkondigen.
Tip 2: vertel een persoonlijk verhaal
Storytelling is een effectieve manier om je publiek te raken – vooral als het een persoonlijk verhaal is waarmee je publiek zich kan identificeren. 3 Probeer altijd een gevoel van urgentie op te wekken bij je toehoorders. Daarvoor kun je verschillende technieken toepassen. Je kunt bijvoorbeeld suspense creëren en verwachtingen scheppen om het publiek geboeid te houden. Het is ook een goed idee om met het verhaal te beginnen én te eindigen.
Tip 3: neem een natuurlijke houding aan
De meest natuurlijke houding is er één die bij je uitstraling past. Dat wil niet zeggen dat je geen technieken kunt toepassen: juist als je voor een zaal staat, is het essentieel om je natuurlijke lichaamstaal, gebaren en mimiek uit te vergroten. Gebruik zo mogelijk je handen om je boodschap kracht bij te zetten. 4 Als je niet graag rondloopt, kun je kiezen voor de weermanhouding: laat je armen ontspannen langs je lijf hangen, plaats je handen op elkaar voor je navel en wissel de hand af waarmee je een gebaar maakt. 5 Wil je geen gebaren maken? Dan kan het helpen om een klikker of spreekkaarten te gebruiken.
Tip 4: gebruik duidelijke taal
De woorden die je kiest zijn bepalend voor de impact van je presentatie. Wees hoe dan ook zo eenduidig mogelijk. Ironische stijlfiguren, zoals het eufemisme, brengen de nodige risico’s op miscommunicatie met zich mee. Je kunt je boodschap framen op een manier die je overtuigingskracht vergroot. Ook kun je zogeheten claptraps gebruiken. Verwerk bijvoorbeeld een raadsel, een tegenstelling of een drieslag in je verhaal om het publiek tot een applaus te verleiden. Stem je boodschap hoe dan ook af op de mensen die in de zaal zitten. Van alle do’s en don’ts is dit een van de belangrijkste tips, want het publiek bepaalt het succes van je presentatie.
Tip 5: vat de hoofdpunten samen
Een goed gestructureerde samenvatting aan het eind van een presentatie zorgt ervoor dat je publiek je boodschap beter begrijpt én onthoudt. Dat is zeker het geval als je het slot expliciet aankondigt. 6 Zelfs als je een presentatie slechts op basis van hoofdpunten hebt voorbereid, is het mogelijk om tot een effectief einde te komen. Je hoeft alleen maar de hoofdpunten te herhalen in de volgorde waarin je ze hebt besproken.
Tip 6: ga bewust om met vragen
Een kritisch publiek kan je eenvoudig in verlegenheid brengen. Toeschouwers stellen vragen die je niet verwacht, die bedoeld zijn om je kennis te testen of die als doel hebben om een punt te maken. Er zijn veel praktische do’s en don’ts te bedenken, maar het belangrijkste is dat je bewust met dit soort situaties omgaat. Je kunt verschillende principes toepassen, zolang je de regie maar in handen houdt. Als iemand uit het niets een vraag stelt, reageer daar dan niet direct inhoudelijk op: gun jezelf wat tijd om na te denken, vraag door en geef pas antwoord als jij vindt dat dit het juiste moment is. Zo zorg je ervoor dat vragen je nooit overvallen.
Tip 7: reflecteer op je performance
Een effectieve manier om je presentatievaardigheden te verbeteren is door op je performance te reflecteren. Je kunt jezelf opnemen en die opname dan grondig analyseren. In het begin is dat confronterend. Je blijkt rare gezichten te trekken, krom te staan en onverstaanbaar te praten. Die confrontatie helpt je juist verder. Je wordt je bewust van onbewust gedrag, zodat je daar een verandering in kunt aanbrengen. Heb je geen beeldmateriaal? Vraag dan eens een paar collega’s om in het publiek plaats te nemen en op specifieke punten te letten, zodat je achteraf met hen je performance kunt nabespreken.
Ken jij de do’s en don’ts om je boodschap over te brengen?
Spreken is een vak. Om overtuigend over te komen op anderen moet je bewust technieken toepassen en regelmatig oefenen. Als je daarbij gebruikmaakt van de bovenstaande tips, ben je in staat presentaties te geven waarmee je de middelmaat moeiteloos overstijgt.
BRONNEN
- Huys, M. (2004). Aristoteles’ Retorica. Vertaald, ingeleid en van aantekeningen voorzien door Marc Huys. Groningen: Historische Uitgeverij. Geraadpleegd op 5 januari 2022.
- Dondi, M., J. Klier, F. Panier & J. Schubert (2021). ‘Defining the skills citizens will need in the future world of work‘, McKinsey, geraadpleegd op 5 januari 2022.
- Hoeken, H., & Sinkeldam, J. (2013). ‘De rol van emoties in narratieve overtuiging’, Tijdschrift voor taalbeheersing, 35, 226-236, geraadpleegd op 5 januari 2022.
- Meulen, M. van der & Strous, J. (2021). Het Presentatiespel. Assen: Koninklijke Van Gorcum BV, kaart 13 en 14 (rood).
- Meulen, M. van der & Strous, J. (2021). Het Presentatiespel. Assen: Koninklijke Van Gorcum BV, kaart 1 (rood).
- Kuenen, J. en M. Wackers (2012). Presenteren: wat werkt echt en wat echt niet? Onderbouwde adviezen over presentatietechnieken. Amersfoort: Communicatiereeks, p. 131.
