Stemoefeningen helpen je niet alleen om de stemkwaliteit te verbeteren, maar ook om stemproblemen door overbelasting te voorkomen. Je kunt als spreker verschillende oefeningen doen. Met sommige daarvan kun je de stem opwarmen. Met andere kun je oefenen om het bereik te vergroten.

Waarom is het belangrijk om je stem op te warmen?

Stembanden zijn spieren. Net zoals atleten een warming-up doen voordat ze aan een wedstrijd beginnen, is het belangrijk dat je als spreker je stem opwarmt voordat je een presentatie geeft. Met deze warming-up bereid je de stembanden voor om een prestatie te leveren.

Met een opgewarmde stem is het eenvoudiger helder te klinken en een breed scala aan tonen en volumes te bereiken. Dat maakt het ook makkelijker de juiste stemfunctie te activeren. Daarnaast vermindert een goede warming-up de kans op vermoeidheid of zelfs beschadiging van je stembanden.

De houding als basis voor elke stemoefening

Volgens stemtrainer Elizabeth Ebbink kun je de stem vergelijken met een muziekinstrument. Je stembanden zijn de snaren, je adem is de strijkstok en de rest van je lichaam is de klankkast. Je houding is essentieel om dat instrument ten volste te benutten. Je wilt bewegingsvrijheid creëren in je borstkas en rondom je middenrif, zodat je longen genoeg ruimte krijgen om adem te halen.

Neem daarom een actieve houding aan tijdens het spreken. Recht je rug, druk je schouders iets naar achter en plaats je voeten stevig op de grond. Houd je hoofd in een neutrale positie, zodat je hals zich kan ontspannen. Zo gebruik je het lichaam om je ademhaling te controleren en je stem te ondersteunen. Dit wordt ook wel ademsteun genoemd.

Meerdere positieve effecten

Een actieve houding heeft overigens niet alleen een positief effect op je stem, maar zorgt er ook voor dat je volledig kunt focussen op je boodschap, omdat je jezelf geen zorgen maakt over hoe je klinkt. Daarnaast straal je met een actieve houding van nature zelfvertrouwen en ontspanning uit, waardoor je overtuigend overkomt op je toehoorders.

Vijf goede stemoefeningen

Als je de juiste houding te pakken hebt, kun je gaan oefenen met de stem zelf. Hieronder vind je vijf goede oefeningen die je kunt uitvoeren voordat je gaat spreken.

Oefening 1: resonans creëren

Resonans is een belangrijke factor om een goede stemkwaliteit te bereiken. Met resonans-oefeningen kun je niet alleen je stem opwarmen, maar ook een diepe, krachtige trilling creëren waarmee je geluid versterkt en het potentieel van je stem helemaal benut.

Hoe creëer je resonans met stemoefeningen?

Er zijn talloze technieken om resonans te creëren. Een eenvoudige oefening die heel erg goed werkt is humming of neuriën. Neem de houding aan die we zojuist hebben beschreven en neurie een melodie. Daarbij is het cruciaal om niet alleen je keel, maar ook je mond en je neus te gebruiken.

Weet je geen goede melodie? Bekijk deze video en volg de instructies om de methode onder de knie te krijgen. Deze vlogger legt je uit hoe je de oefening uitvoert. Ook geeft ze je een instrumentaal liedje om mee te neuriën – één versie voor vrouwen en één voor mannen.

Oefening 2: lax vox of bubbelen

Er zijn verschillende oefeningen waarvoor je een rietje nodig hebt. Dit zijn de zogenaamde straw phonation- of sovt-technieken. Sovt staat voor semi-occluded voice tract, wat betekent dat je spraakorgaan gedeeltelijk gesloten is.

Een van de bekendste is de Tube Resonance-methode, die in 1991 werd ontwikkeld door de Finse stemtherapeut Marketta Sihvo. ¹ De methode staat ook bekend als lax vox of simpelweg bubbelen en helpt je om de spieren in en rondom je strottenhoofd te ontspannen. Op die manier kun je de stem opwarmen, je overbelaste stem laten herstellen en je stemgebruik verbeteren.

Hoe voer je deze methode uit?

Pak een glas of flesje, vul dat voor een derde met water en plaats er een buisje of rietje in. Stop dat in je mond en blaas uit, zodat het water begint te bubbelen, en maak geluid om je stembanden te activeren. Lukt het? Dan kun je variëren met de klanken die je uitstoot. Bekijk dit filmpje voor een demonstratie.

Oefening 3: geeuw-zuchtmethode

De geeuw-zuchtmethode is een van de beste stemoefeningen om je strottenhoofd tot ontspanning te brengen, zodat je de stem optimaal kunt gebruiken. ²

Hoe voer je deze stemoefening uit?

Slaak een zucht en laat die geleidelijk overgaan in een geeuw. Zo stuur je lucht door je strottenhoofd en je keel, waardoor niet alleen je spieren maar ook je kaken kunnen ontspannen. Hier vind je een demonstratie van deze simpele techniek, die je ongeveer dertig seconden kunt uitvoeren als je last hebt van een vermoeide stem of gespannen kaken.

Oefening 4: de liptril

De liptril is een techniek die je helpt de spanning op je stem te verminderen. Tegelijkertijd kun je de stem ermee opwarmen. Je ademhaling speelt een belangrijke rol bij deze oefening.

Hoe voer je de liptril uit?

Houd je lippen losjes tegen elkaar, adem in en blaas langzaam uit terwijl je een geluid met je stem maakt. Als het goed is gaan je lippen trillen waardoor je een trillende klank produceert, vergelijkbaar met dat van een briesend paard. Je kunt variëren met de toonhoogte terwijl je deze oefening doet. Bekijk dit filmpje voor een demonstratie.

Oefening 5: siren vocal slide

De siren vocal slide of sirene-oefening is een stemoefening om je stem op te warmen en het bereik te vergroten. Je kunt deze oefening op meerdere manieren uitvoeren, bijvoorbeeld door te neuriën of door vanuit je middenrif te ademen. De eerste manier zorgt voor een nasale klank, terwijl je met de tweede manier diep en krachtig klinkt.

Hoe voer je de siren vocal slide uit?

Begin bij de laagste noot die je kunt bereiken en imiteer het geluid van een sirene. Houd dit vol terwijl je omhoog glijdt, in de richting van de hoge noten. Zodra je de hoogste hebt bereikt, glijd je weer omlaag. Houd de overgangen tussen de noten zo soepel mogelijk, zodat je tegelijkertijd je adem onder controle krijgt.

Raadpleeg dit filmpje om de siren vocal slide zelf uit te proberen. Als je de methode onder de knie hebt, kun je hele toonladders afglijden om je stembanden op te warmen. Zo leer je na verloop van tijd het hele bereik te benutten.

Welke stemoefeningen helpen jou verder?

Wil jij je overtuigingskracht als spreker vergroten? Doe stemoefeningen. Neuriën, geeuwen, ademen vanuit je buik: de mogelijkheden zijn eindeloos. Er is niet één oefening waarmee je in iedere situatie het gewenste resultaat bereikt, dus experimenteer er zelf mee – liefst gedurende langere tijd. Train niet alleen je stembanden, maar ook je kaken, je tong en alle lichaamsdelen die bij het spreken betrokken zijn. Zo ontdek je vanzelf welke technieken jij het waardevolst vindt.

Bronnen

1. Sihvo, M. (2017). History of the LAX VOX® – tube exercise. London: Lap Lambert. ↩︎
2. Boone, D. & McFarlane, S. ‘A critical view of the yawn-sigh as a voice therapy technique.’ Journal of Voice (1993). Philadelphia: Elsevier. ↩︎