Sta jij weleens stil bij je stemgebruik? De kans is groot dat jij je stem slechts beschouwt als een instrument om te communiceren, maar voor een spreker kan het een heus retorisch wapen zijn. In aflevering 27 van de podcast Future Shock wordt docent Retorica Marijn Moerman geïnterviewd over het stemgebruik van Nederlandse politici tijdens de Europese Parlementsverkiezingen 2019. In het bijzonder gaat het over Frans Timmermans en Thierry Baudet. 1
Stemgebruik als retorisch instrument
Deze aflevering gaat over de retorische begaafdheid van politici en de rol die hun stemgebruik daarbij speelt. Moerman gebruikt de retorische driehoek voor haar analyse. Ze voegt aan die klassieke driedeling toe dat het in onze tijd belangrijk wordt gevonden dat iemand zichzelf is en niet te veel een rol speelt, terwijl dat in de tijd van Aristoteles niet het geval was. Het ethos van sprekers komt tegenwoordig dus mede tot stand op basis van hun authenticiteit. Beluister de podcast hieronder.
Drie lessen over stemgebruik uit deze podcast
“Veel sprekers leggen de nadruk op charme, maar dat is niet altijd gewenst,” zegt Moerman. Volgens haar bepaalt de situatie welk het gedrag het meest overtuigend is. Zo staat premier Rutte bekend om zijn luchtige manier van doen, maar tijdens zijn gedenkwaardige coronatoespraak was daar niets van te zien. Dat was een van de redenen waarom hij lof oogstte met deze speech. Wat stemgebruik betreft deelt Moerman diverse inzichten, waarvan we de belangrijkste hieronder bespreken.
Les 1: spreek niet te hoog
In een van de geluidsfragmenten valt op dat Frans Timmermans in een debat vrij hoog praat. Dat is volgens Moerman geen voorbeeld van overtuigend stemgebruik. “Je krijgt een beetje een drammerig gevoel bij hem.” Zeker in een debat is dat niet verstandig, omdat je als spreker machteloosheid uitstraalt. Soms kun je dit in je voordeel gebruiken, maar in de meeste gevallen is het wenselijk om wat lager te praten.
Les 2: spreek niet te laag
Wat dat betreft is het stemgebruik van Thierry Baudet volgens Moerman effectiever: “Hij heeft een diepe, volle stem, waarvan is onderzocht dat de meeste mensen dat een heel aangename stem vinden.” Overigens is het niet raadzaam om zó laag te spreken dat er een kraak in je stem komt. Daarmee overstuur je voortdurend je stembanden en kun je op termijn stemklachten krijgen.
Les 3: breng melodie aan
Een andere reden om niet té laag te praten, is omdat je stem daarmee inboet aan melodie. Die melodie kun je juist inzetten om emoties tot uiting te brengen. Waar Baudet dat volgens Moerman ‘op een heel intelligente manier’ doet, klinkt zijn tegenstrever Jesse Klaver ‘een beetje zeikerig’ omdat hij telkens dezelfde melodie aanhoudt terwijl hij zijn narratief verkondigt. Afwisseling lijkt op dit vlak dus de sleutel te zijn.
Gebruik jij je stem als retorisch instrument?
De belangrijkste les is om als spreker de juiste toonhoogte te vinden. Als je met je stemgebruik de juiste balans weet te behouden tussen hoog en laag, kom je geloofwaardig over en ben je bovendien in staat om emotie in je verhaal te leggen.
BRONNEN
- Reijner, T. (2019). ‘Future Shock #27: De stem van Timmermans en Baudet‘, VPRO, geraadpleegd op 9 juni 2020.
