Gedrag analyseren en beïnvloeden met de Roos van Leary

Lopen je gesprekken wel eens moeizaam? Vind je het lastig gedragspatronen te doorbreken? En wil je hierin verandering aanbrengen? Met de Roos van Leary kun je gedrag herkennen, analyseren en beïnvloeden. Dat helpt je om conflicten op te lossen, weerstand weg te nemen of anderen in beweging te krijgen. In dit artikel bespreken we de essentie van de Roos van Leary.

De Roos van Leary is in 1957 ontwikkeld door de Amerikaanse psycholoog Timothy Leary. Hij onderzocht niet alleen de wisselwerking tussen verschillende soorten gedrag, maar ook hoe je gedrag kunt beïnvloeden. ¹ De Roos van Leary gaat over gedrag dat zichtbaar is in de interactie tussen mensen. Het is uitdrukkelijk geen model om karakters mee te typeren: ieder mens kan verschillend gedrag vertonen in een specifieke situatie. Mensen hebben wel voorkeursgedragingen.

HET PRINCIPE VAN DE ROOS VAN LEARY

Leary ontdekte dat menselijk gedrag grofweg over twee assen verloopt. De horizontale as staat voor de relatie die iemand met een ander heeft: samen of tegen. Samen betekent dat het gedrag van de mensen is gericht op acceptatie van elkaar. Tegengedrag richt zich op andere belangen dan acceptatie. De verticale as staat voor de wijze waarop mensen zich opstellen ten opzichte van elkaar: boven of onder. Boven houdt in dat iemand dominant gedrag vertoont, terwijl met onder wordt bedoeld dat iemand zich onderdanig gedraagt.

Volgens Leary heeft de verticale as een symmetrische werking: dat wil zeggen dat samen-gedrag leidt tot samen-gedrag, terwijl tegen-gedrag tot tegen-gedrag leidt. De horizontale as heeft juist een complementaire werking: boven-gedrag roept onder-gedrag op en vice versa. Elk vlak in de Roos van Leary vertegenwoordigt een bepaald type gedrag: rechtsboven staat voor leiden, rechtsonder voor volgen, linksboven voor aanvallen en linksonder voor verdedigen. Door elk van deze vakken te splitsen, ontstaan er acht basisgedragingen.  

GEDRAG ANALYSEREN EN BEÏNVLOEDEN

Met de Roos van Leary kun je gedrag eerst analyseren en daarna met je eigen gedrag beïnvloeden. Analyseer eerst of je eigen gedrag en dat van de ander samen of tegen en boven of onder is. Plaats het gedrag daarna in de juiste vlakken. Bepaal dan hoe je het gedrag van de ander kunt beïnvloeden. Afhankelijk van de situatie moet je tegenovergesteld gedrag of juist hetzelfde gedrag vertonen. 

VOORBEELD 1: VAN BOVEN NAAR ONDER

Je bent leidinggevende en vindt dat een medewerker te weinig initiatief toont. Je hebt de medewerker hier al meermaals tevergeefs op aangesproken. Jij vertoont in deze situatie leidend gedrag: dat bevindt zich rechtsboven in de Roos van Leary. De medewerker vertoont volgend gedrag, dus rechtsonder in de roos. Om diens gedrag te beïnvloeden kun je bewust onder- en samen-gedrag combineren. Stel bijvoorbeeld vragen: “Wat zijn jouw ideeën?” “Hoe denk jij erover?” “Welke oplossingen zie je?” Zo nodig je de medewerker uit om boven-gedrag en samen-gedrag te vertonen. De kans is groot dat je er meer initiatief voor terugkrijgt. 

VOORBEELD 2: VAN TEGEN NAAR SAMEN

Een klant belt je boos op omdat hij of zij een beschadigd product heeft ontvangen. Je bent geneigd je te verdedigen. Als je naar de Roos van Leary kijkt, zitten jullie allebei aan de tegen-kant: de klant boven en jij onder. Om weerstand weg te nemen kun je bewust opschuiven naar de rechterkant. Je neemt de klant mee naar een oplossing met leidend gedrag dat gericht is op samen. Geef bijvoorbeeld aan dat je begrijpt dat het vervelend is en dat je samen naar een oplossing wilt zoeken. De weerstand neemt veelal af, omdat de klant meebeweegt naar de rechterkant van de roos.

HET JUISTE COMMUNICATIENIVEAU

Enige nuance bij de toepassing van de Roos van Leary is op zijn plaats. Niet elk gedrag is te beïnvloeden. Soms blijft iemand in de weerstand zitten. Dan is het vooral zaak op het juiste niveau te communiceren en je grenzen aan te geven als professional. 

Advies nodig? Cursus volgen? Offerte aanvragen?

BEN JIJ JE BEWUST VAN JOUW GEDRAG EN DAT VAN EEN ANDER?

De Roos van Leary is een praktisch model dat je helpt gedrag te herkennen, analyseren en beïnvloeden. Met dit inzicht kun je gesprekken soepeler laten verlopen en gewenst gedrag stimuleren.

Wil jij je presentatievaardigheden verbeteren? Lees onze ultieme presenteergids voor professionals, schrijf je in voor een van onze cursussen of neem rechtstreeks contact op met De Presenteerschool.

Vond je dit een interessant artikel? Laat dan een comment achter en deel de post via social media met je contacten.

1. Dijk, van B. en Husting, A-L (2021). De Roos van Leary. Interactiekunde voor professionals. Zaltbommel: Uitgeverij Thema, p. 13.