Voel je wat ik zeg? De rol van emoties bij storytelling

Wat is de rol van emoties bij storytelling? Die vraag kun je op verschillende manieren beantwoorden. “Sprekers moeten het gevaar of ongeluk dat henzelf overkomen is zo levendig voor ogen roepen dat het lijkt alsof het ook de toehoorders elk moment zou kunnen overvallen,” zo schrijven de auteurs van de essaybundel Beïnvloeden met emoties in 2015. ¹ “Wie angst wil oproepen moet dus suggereren ‘dat het leed voor de deur staat’; wie medelijden wil opwekken moet doen ‘alsof het onheil vlakbij is’.”

Als je een publiek wilt overtuigen, moet je een beroep doen op ethos, logos en pathos: je moet geloofwaardig overkomen, helder redeneren en emoties opwekken. ² Ook met verhalen kun je anderen beïnvloeden, zeker als je emoties weet op te roepen bij je publiek. ³ Maar wat is volgens de wetenschap de rol van emoties bij storytelling?

De rol van emoties bij storytelling

Wat is de invloed van emoties op de overtuigingskracht van een verhaal? Die vraag staat centraal in een onderzoek van de Universiteit Utrecht uit 2013. De onderzoekers bewerken een verhaal op twee manieren. In de ene versie maken ze het personage sympathieker en in de andere onsympathieker. Daarna vragen ze 151 proefpersonen om een van de twee versies te lezen en een vragenlijst in te vullen. De vragen gaan onder meer over de geloofwaardigheid van het verhaal, de sympathie voor de hoofdpersoon en de opgeroepen emoties. ⁴

Focus op de hoofdrol

Overigens leunt onderzoek op de aanname dat we automatisch met een hoofdpersoon gaan meeleven. Die aanname klopt: uit een hersenonderzoek van de McMaster Universiteit uit 2018 blijkt dat we geneigd zijn te focussen op de hoofdpersoon als we een verhaal vertellen én beluisteren. We benaderen verhalen op een psychologische manier en identificeren ons met de mentale toestand van de hoofdpersoon. ⁵

De kracht van sympathie

Het onderzoek leidt tot een aantal interessante uitkomsten. Allereerst blijken proefpersonen zich sterker te identificeren met het sympathieke dan met het onsympathieke personage. Het is dus van belang om sympathie voor je personage op te wekken als je een verhaal vertelt. Ook leven de proefpersonen sterker mee als het sympathieke personage iets vervelends overkomt. Althans: ze ervaren in dat geval meer negatieve en minder positieve emoties, maar ze worden er niet per se bozer van.

Intensere emoties

Met storytelling kun je een veelheid aan emoties oproepen. Ook in dat opzicht leidt het onderzoek tot waardevolle resultaten. Zo blijken de proefpersonen intensere emoties te ervaren als het welzijn van een personage wordt bedreigd naarmate ze zich in sterkere mate met het personage te identificeren. Als storyteller is het dus belangrijk ervoor te zorgen dat je toehoorders zich met je personage kunnen identificeren.

Kun jij emoties inzetten bij storytelling?

Emoties die met een verhaal worden opgeroepen kunnen een belangrijke rol kunnen spelen bij de overtuigingskracht ervan. Wil je storytelling inzetten in jouw presentatie? Besteed dan voldoende aandacht aan de emotionele kant van het verhaal.

1. Jong, J. de, Pieper, C. en Rademaker, P. (2015). Beïnvloeden met emoties. Pathos en retorica. Amsterdam: Amsterdam University Press, p. 19.
2. Huys, M. (2004). Aristoteles’ Retorica. Vertaald, ingeleid en van aantekeningen voorzien door Marc Huys. Groningen: Historische Uitgeverij. Geraadpleegd op 20 februari 2021.
3. Zak, P. (2015). ‘Why Inspiring Stories Make Us React: The Neuroscience of Narrative’, Cerebrum: the Dana forum on brain science, vol. 2, geraadpleegd op 23 april 2020.
4. Hoeken, H., & Sinkeldam, J. (2013). ‘De rol van emoties in narratieve overtuiging’, Tijdschrift voor taalbeheersing, 35, 226-236, geraadpleegd op 19 februari 2022.
5. Brown, S., Major-Girardin, J. & Yuan, Y. (2018). ‘Storytelling Is Intrinsically Mentalistic: A Functional Magnetic Resonance Imaging Study of Narrative Production across Modalities’, Journal of Cognitive Neuroscience, vol. 30, p. 1312, geraadpleegd op 20 februari 2022.