Een les, een workshop of een voorlichting: er zijn verschillende aanleidingen om te presenteren voor de klas. Dat is een vak apart. Jij moet je kennis zo helder overbrengen op je leerlingen of studenten dat zij daar hun voordeel mee kunnen doen. Hoewel het een groot voordeel is als je ervaring hebt met groepen, zegt dat niet alles. Zeker niet nu de rol van de docent langzaam maar zeker verandert van alwetende kennisbron naar coach en begeleider.
Presenteren voor de klas: tien tips voor docenten
Desondanks is het nog altijd cruciaal om helder en geloofwaardig te kunnen presenteren voor de klas. Hieronder vind je tien tips om op een zelfbewuste manier relevante kennis te delen die goed overkomt en blijft hangen.
1. Maak contact
Het klinkt wellicht vanzelfsprekend, maar dat is het lang niet altijd: als je effectief wilt presenteren voor de klas, zorg er dan voor dat je contact maakt met de leerlingen of studenten én met de groep als geheel. Als je wilt dat je boodschap overkomt, kun je niet zomaar van wal steken. Je moet de aanwezigen eerst in de stemming brengen voor wat je ze te vertellen hebt. Je kunt verschillende technieken toepassen om dat te bereiken.
2. Werk aan veiligheid
Veiligheid is een breed begrip. In dit verband gaat het om drie zaken: ten eerste moet ieder individu zichzelf kunnen zijn in de groep, ten tweede moet iedereen zich vrij voelen om iets in te brengen en een fout te maken en ten derde moet de groep kunnen vertrouwen op jou als docent. Dat geldt voor zowel de inhoud als het proces. Jij bent niet alleen een bron van kennis; je hebt ook de regie over de bijeenkomst. Als je aan deze drie voorwaarden voldoet, ben je in staat om een optimaal leerklimaat te scheppen.
3. Bied structuur
Met een duidelijke structuur vergroot je het gevoel van veiligheid. Begin de bijeenkomst bijvoorbeeld met een oefening om de voorkennis te activeren. Daarna ga je daadwerkelijk presenteren voor de klas: vertel iets over het onderwerp van de bijeenkomst. Zet de groep na een minuut of tien aan het werk om de theorie toe te passen. Reflecteer vervolgens op de leeropbrengst en blik vooruit. Daarbij staat de vraag centraal hoe de leerlingen of studenten het geleerde gaan meenemen in de praktijk.
4. Leg kort en bondig uit
Als je de theorie in de hoofden van de klas wilt krijgen, is het van belang om helder en kernachtig uit te leggen. Dat kun je in vijf stappen doen. 1 Realiseer je dat het theoretische gedeelte op zichzelf een minipresentatie is die je tijdens de bijeenkomst geeft. Houd dus rekening houden met de structuur, creëer interactie en test of de boodschap is overgekomen. Wil je de theorie echt tot leven brengen? Pas dan storytelling toe.
5. Creëer interactie
Sinds de coronacrisis vindt onderwijs regelmatig online plaats. Volgens onderzoeker Jos Franssen was die switch “een eye-opener voor sommige docenten: ‘Ik moet niet alleen zenden, maar ook de interactie met studenten vormgeven.'” 2 De traditionele docent die als een alwetende verteller voor de klas staat, lijkt zijn langste tijd gehad te hebben. Wil je de kennis in de hoofden van een groep krijgen? Dan moet je interactie creëren.
6. Benut de technologie
Veel docenten klagen dat leerlingen en studenten voortdurend op hun telefoon kijken. Waarschijnlijk kun je daar niet veel aan veranderen. Het is slimmer om de technologie in je voordeel te gebruiken, zowel online als offline. Mail je hand-outs in plaats van ze te printen. Zet de leerlingen of studenten aan het werk met een opdracht die op de digitale leeromgeving staat. Gebruik daarnaast Socrative, Kahoot of Mentimeter voor quizzen en toetsen. Zo activeer je de groep en krijg je tegelijkertijd zicht op de individuele prestaties.
7. Varieer in werkvormen
Mensen die weleens presenteren voor de klas, weten dat een groep meer is dan een verzameling individuen. Zo kan een groep ergens als één man op reageren. Die dynamiek kun je benutten, bijvoorbeeld door in een werkvorm de zwakkeren te laten meeliften met de sterkeren. Soms is het juist verstandig de dynamiek te doorbreken. Dan zou je de groep kunnen onderverdelen in subgroepen die deelopdrachten uitvoeren, waarna ze de resultaten aan elkaar presenteren. Op die manier maak je de theorie behapbaar en activerend.
8. Gebruik visuele ondersteuning
Onder professionele sprekers bestaat veel weerstand tegen presentatieprogramma’s zoals PowerPoint. Toch kan het voor mensen die presenteren voor de klas geen kwaad om slides te gebruiken. Onthoud altijd dat je slides dienen ter ondersteuning van wat je te vertellen hebt. Als je verhaal al op de slides staat, voeg jij als spreker weinig waarde meer toe. Zet de visuele ondersteuning dus gedoseerd en bewust in, bijvoorbeeld door relevante afbeeldingen, modellen en quotes te tonen.
9. Reflecteer en blik vooruit
Presenteren voor de klas doe je niet alleen: het gaat om degenen die je presentatie bijwonen. De stof blijft pas hangen als je met de groep reflecteert op de leeropbrengst. Dat kun je doen door de leerlingen of studenten minipresentaties te laten geven, door een plenaire discussie te begeleiden of door de kennis te toetsen met een digitale tool. Ook is het verstandig om vooruit te blikken en de aanwezigen te vragen hoe ze de opgedane kennis in de toekomst gaan toepassen. Alleen dan beklijven de lessen die je ze hebt bijgebracht.
10. Evalueer met de groep
Effectief presenteren voor de klas houdt in dat je inspeelt op de behoeften van de leerlingen of studenten. Bouw dus evaluatiemomenten in om te achterhalen of je ze geeft wat ze nodig hebben. Dat is waardevolle informatie: de groep ervaart jou van verschillende kanten en kan je daarom wijzen op blinde vlekken. Op die manier kun jij je presentaties geleidelijk aanscherpen, of het nu lessen, workshops of voorlichtingen zijn. Je kunt hier overigens ook handige online tools voor gebruiken, zoals Google Forms of Microsoft Forms.
Kun jij goed presenteren voor de klas?
Het is niet eenvoudig om effectief te presenteren voor de klas. Als je de bovenstaande tips consequent toepast, merk je dat je op termijn steeds makkelijker presenteert en bewuster omgaat met de klas.
BRONNEN
- Anderson, C. (2016). TED Talks. The Official TED Guide to Public Speaking. London: Nicholas Brealey Publishing, p. 72-85.
- Faas, I. (2020). ‘Haal studenten alleen naar school als er ook écht iets te halen is‘, ScienceGuide, geraadpleegd op 17 mei 2021.
