Omgaan met weerstand als professionele spreker

Toeschouwers die je onderbreken, beginnen te schreeuwen en zelfs gaan schelden: het kan onprettig zijn te spreken voor een zaal die weerstand voelt. Sommige experts raden het zelfs af om in zo’n geval te kiezen voor een groepsbijeenkomst met sprekers. ¹ Zij stellen dat je dan beter kunt uitwijken naar een meer persoonlijke benadering, zoals keukentafelgesprekken of co-creatiesessies. ² Het is echter niet altijd te voorkomen dat je als spreker voor een groep komt te staan die je vijandig gezind is – en dan moet je kunnen omgaan met weerstand.

Omgaan met weerstand: vier principes

Omgaan met weerstand behoort tot de basisvaardigheden van iedere spreker. In het boek Meestersprekers uit 2010 zeggen de auteurs: “Misschien is het wel een bemoediging voor de ‘gewone’ spreker dat zelfs meestersprekers leeg kunnen lopen op weerstand en negativiteit bij het publiek. Ze zien de weerstand, ze denken erover na en trekken het zich onwillekeurig aan. ³ Je kunt verschillende principes hanteren als je met een onwillig publiek wordt geconfronteerd. Wij bespreken er vier.

1. Bescherm het groepsproces

Weerstand kan verschillende vormen aannemen. Soms is er één lastige toeschouwer, soms zijn er een paar aanwezigen die niet mee willen doen en soms keert de groep zich als geheel tegen de spreker. In alle gevallen geldt dat het groepsproces heilig is. Als je een presentatie geeft, wil je dat de boodschap overkomt op je publiek. Als één aanwezige zich hinderlijk gedraagt, dan kun je diegene op verschillende manieren neutraliseren.

Je kunt vragen waarom die persoon het nodig vindt om het proces te verstoren, je kunt diegene verzoeken om stil te zijn en in het uiterste geval kun je hem of haar weg laten sturen. De groep zal je hierin steunen. Als het meerdere personen zijn, is het lastiger er op deze manier mee om te gaan. Omdat het groepsproces heilig is, moet je er op dat moment meer aandacht aan besteden.

2. Maak weerstand bespreekbaar

Met weerstand geeft een publiek het signaal dat het ontevreden of ongelukkig is. “In plaats van dit persoonlijk op te vatten en zelfs boos of geïrriteerd te raken, kan de spreker er ook voor kiezen om goed naar het publiek te luisteren en het serieus te nemen in zijn bezwaren.” ⁴ Als je de weerstand benoemt zal de zaal zich gekend voelen, zodat je het contact kunt verbeteren. Soms zorgt dit er zelfs voor dat de rest van de presentatie veel beter verloopt dan in normale omstandigheden, simpelweg omdat het ijs is gebroken.

3. Ga nooit in gevecht met je publiek

Het publiek is geen vijand, hoe vijandelijk het zich ook opstelt. Adequaat omgaan met weerstand betekent onder meer dat je als spreker flexibel en begripvol blijft. Als je de toeschouwers tegen je in het harnas jaagt, kom je terecht in een gevecht dat je met geen mogelijkheid wint. “Je verliest altijd,” stelt ervaren spreker Manfred Kets de Vries. “Poets het weg, maak een grapje en zorg dat je eruit wegblijft.” ⁵ Bewaar eventuele verwijten richting het publiek voor een moment ná je presentatie, als niemand je kan horen.

4. Wees je bewust van je invloedssfeer

Als spreker ben je wel de dirigent van het geheel, maar sommige factoren heb je niet in de hand: de techniek kan je in de steek laten, je kunt je verhaal kwijtraken en het publiek kan de hakken in het zand steken. Als je alles hebt gedaan wat er in je macht lag en de toeschouwers nog steeds niet willen luisteren, krijg je ze met geen mogelijkheid meer mee. Het is dan verstandig om de presentatie zo snel mogelijk af te ronden. Hoe je dat doet, hangt helemaal af van de situatie. Die keuze kun je dus het beste op het moment zelf maken.

Kun jij adequaat omgaan met weerstand?

Het is nooit prettig als je met weerstand word geconfronteerd. Toch is het cruciaal dat je ermee kunt omgaan. Dat vergt improvisatievermogen, geduld en flexibiliteit. Als je de vier principes uit dit artikel toepast, heb je de grootste kans dat je het publiek in een andere gemoedstoestand krijgt.

1. Pol, B., Swankhuisen, C. & Vendeloo, P. van (2007). Nieuwe aanpak in overheidscommunicatie. Mythen, misverstanden en mogelijkheden. Bussum: Coutinho.
2. Kuenen, J. en M. Wackers (2012). Presenteren: wat werkt echt en wat echt niet? Onderbouwde adviezen over presentatietechnieken. Amersfoort: Communicatiereeks, p. 44 en 148-150.
3. Nobbe, F. & Holwerda, N. (2010). Meestersprekers. Over de kunst van het spreken. Den Haag: Sdu, p. 92.
4. Nobbe, F. & Holwerda, N. (2010). Meestersprekers. Over de kunst van het spreken. Den Haag: Sdu, p. 93.
5. Nobbe, F. & Holwerda, N. (2010). Meestersprekers. Over de kunst van het spreken. Den Haag: Sdu, p. 95.