Wie zich in presenteren verdiept, stuit op een grote diversiteit aan vaktermen. De Presenteerschool licht deze vaktaal kort en krachtig toe met behulp van woordenboeken en vakinhoudelijke bronnen. Vandaag staat het begrip metacommunicatie centraal.

Metacommunicatie: waar verwijst het naar?

De term is als samenstelling opgebouwd uit het voorvoegsel meta en het grondwoord communicatie. In dit verband staat meta voor iets dat slaat op het grondwoord, in dit geval communicatie. Metacommunicatie verwijst dus naar communicatie over de communicatie zelf. Dat blijkt ook uit de definitie die Van Dale geeft: je bespreekt bijvoorbeeld het doel van de communicatiesituatie of je maakt de verhouding duidelijk tussen de communicatiepartners.

Laten we het concreet maken. Als je een presentatie geeft, is het prettig als je in de inleiding aangeeft welk doel je als spreker wilt bereiken. Je communiceert dan over je communicatiedoel. Hetzelfde geldt voor een gesprekssituatie waarin je met een collega evalueert hoe de communicatie in je team verloopt. Ook dat is een vorm van metacommunicatie: jullie communiceren immers over de communicatie.

Waar komt de term vandaan?

Het is niet zomaar te achterhalen waar deze specifieke samenstelling vandaan komt. Wel is het mogelijk om de twee elementen te herleiden waaruit het woord bestaat. Zo komt het oorspronkelijk Griekse voorvoegsel meta sinds 1669 in onze taal voor, in de betekenis van onder andere ‘achter’, ‘met’ en ‘hoger’. ¹ Het woord communicatie is volgens zowel Van Dale als het Etymologisch woordenboek afkomstig uit het Oudfrans en verschijnt tussen 1467 en 1490 in het Nederlands, met als betekenis ‘overleg’ of ‘onderhandeling’. ²

Waarom is deze term belangrijk?

Metacommunicatie heeft verschillende functies. Het kan de communicatie verhelderen, zeker als de vorm van de inhoud wordt gescheiden. Daarnaast kan het helpen om bepaalde verschijnselen te duiden met de technische term, zodat je daar later in de communicatie aan kan refereren.

Metacommunicatie: de communicatie onder de loep

Er doen zich regelmatig situaties voor waarin je als professional met anderen communiceert. Het kan in die gevallen waardevol zijn om uit te zoomen en de situatie vanuit een communicatief oogpunt te bespreken. Wat verwachten we van dit gesprek? Waarom zijn we als spreker en publiek bij elkaar? Wat hoop ik met mijn pitch te bereiken? Door dergelijke aspecten van een communicatieve situatie expliciet te maken, kun je als communicatiepartners helderheid creëren over de interactie die op dat moment plaatsvindt.

1. Sijs, N. van der en Veen, P.A.F. van, (1997). Etymologisch woordenboek: de herkomst van onze woorden, Utrecht: Van Dale Lexicografie, geraadpleegd op 3 mei 2022.
2. Sijs, N. van der en Veen, P.A.F. van, (1997). Etymologisch woordenboek: de herkomst van onze woorden, Utrecht: Van Dale Lexicografie, geraadpleegd op 3 mei 2022.