Wie zich in presenteren verdiept, stuit op een grote diversiteit aan vaktermen. De Presenteerschool licht deze vaktaal kort en krachtig toe met behulp van woordenboeken en vakinhoudelijke bronnen. Vandaag staat het begrip litotes centraal.
Litotes: waar verwijst het naar?
Het zelfstandig naamwoordlitotes is een stijlfiguur. In het Chronologisch woordenboek uit 2002 omschrijft hoogleraar historische Nederlandse taalkunde Nicoline van der Sijs het als een ‘retorische figuur waarbij men schijnbaar iets verkleint of ontkent‘. Met die definitie vertelt ze niet het hele verhaal: als je de litotes gebruikt, ontken je het tegengestelde begrip met als doel je boodschap te benadrukken.
Laten we een voorbeeld bespreken om de definitie te verhelderen. Als je over iemand zegt dat diegene niet op z’n mondje is gevallen, bedoel je te zeggen dat die persoon zichzelf helder kan uitdrukken en voor zichzelf kan opkomen. Als iemand een goede keuze heeft gemaakt, kun je stellen dat die persoon er geen spijt van heeft. Door het tegengestelde te ontkennen, geef je de boodschap dus extra kracht.
Waar komt de term vandaan?
Volgens het Etymologisch Woordenboek van het Nederlands is de term litotes afkomstig uit het Grieks. 1 Het woord verscheen rond de achttiende eeuw in de huidige betekenis in het Nederlands. Het is niet duidelijk hoe die betekenis tot stand is gekomen, want in het Grieks betekende het ‘eenvoud’ of ‘soberheid’.
Waarom is deze term belangrijk?
De litotes zal niet altijd het gewenste effect hebben. De litotes is namelijk een stijlfiguur die we vaak onbewust toepassen. In onze taal wemelt het van de spreekwoorden en vaste uitdrukkingen waar deze figuur aan ten grondslag ligt. Daardoor zijn we ongevoelig geworden voor het effect ervan.
Komt litotes in jouw presentaties voor?
Wil je als spreker een boodschap extra kracht bijzetten of een bepaalde ironie in je verhaal verwerken? Dan kun je de litotes gebruiken. Op die manier voorzie je jouw woorden van een extra laag die vooral voor de goede verstaanders bedoeld is.
