Lijsttrekkersdebat TK2021: hoe presenteren de politici zich?

Vandaag vinden de Tweede Kamerverkiezingen 2021 plaats. De afgelopen weken voerden de partijen volop campagne. Traditiegetrouw organiseerden meerdere radio- en televisiezenders allemaal een eigen lijsttrekkersdebat. In dit artikel bespreken we de presentatievaardigheden van een aantal lijsttrekkers.

Het RTL-debat, het Radio 1-debat en het NOS-slotdebat: het zijn slechts drie van de vele debatten die de afgelopen weken gevoerd zijn. De invloed van het lijsttrekkersdebat op het stemgedrag van kiezers is doorgaans niet groot. Toch staan de confrontaties vaak garant voor roemruchte momenten, zoals duidelijk werd in deze aflevering van Betrouwbare Bronnen. Ook geven ze de deelnemers de gelegenheid hun boodschap over te brengen op een miljoenenpubliek.

Zes lijsttrekkers met elkaar in debat

Het RTL-debat vond plaats op 28 februari 2021. De lijsttrekkers van de zes grootste partijen gaven acte de présence. Zij gingen niet alleen met elkaar, maar ook met een burger in debat. Wij bekeken de uitzending en analyseerden de presentatievaardigheden van de zes deelnemers: Mark Rutte (VVD), Geert Wilders (PVV), Sigrid Kaag (D66), Wopke Hoekstra (CDA), Lilian Marijnissen (SP) en Jesse Klaver (GroenLinks). Je kunt het debat hier terugkijken, inclusief een kijkje achter de schermen. ¹

Lijsttrekker 1: Mark Rutte (VVD)

We bespraken de presentatievaardigheden van Mark Rutte al eerder. Tijdens het RTL-debat zorgt de demissionair minister-president niet voor verrassingen: hij spreekt kalm en helder en straalt met zijn mimiek sympathie uit. Zelfs als hij geconfronteerd wordt met een burger die het slachtoffer is geworden van het beleid van zijn kabinetten, laat hij zich niet zichtbaar van zijn stuk brengen. Hij blijft rustig, komt goed uit zijn woorden en probeert zijn gesprekspartner voor zich te winnen. Dat is overigens een vergeefse poging.

Lijsttrekker 2: Geert Wilders (PVV)

Als je geloofwaardig wilt overkomen moet de boodschap die je verkondigt overeenstemmen met de boodschap die je uitstraalt. Geert Wilders begrijpt dat. De lijsttrekker van de PVV straalt woede en verontwaardiging uit terwijl hij spreekt over onderwerpen die hij verwerpelijk of belachelijk vindt. Hij heeft een kenmerkende spreekstijl die past bij de doelgroep waar hij zich op richt: hij gebruikt korte zinnen, eenvoudige woorden en krachtige one-liners. Als hij improviseert, gebruikt hij het stopwoord ‘eeuhm‘ om de stiltes te vullen. Dat lijkt hij bewust te doen om de aandacht van de luisteraar vast te houden.

Lijsttrekker 3: Wopke Hoekstra (CDA)

Wopke Hoekstra worstelt met zijn rol als lijsttrekker. Eerder gaf hij aan dat hij zichzelf meer bestuurder voelt dan politicus. Tijdens het lijsttrekkersdebat van RTL lijkt hier geen verandering in gekomen: hij praat wat stijfjes en struikelt over zinnen, waardoor zijn bijdrage klinkt als een ingestudeerde tekst. Ook spreekt hij te veel vanuit zijn keel en heeft hij een gespannen uitdrukking op zijn gezicht, met als gevolg dat hij zenuwachtig overkomt. Met zijn lichaamstaal compenseert hij deze onzekere uitstraling enigszins: hij staat rechtop en neemt een open houding aan.

Lijsttrekker 4: Sigrid Kaag (D66)

Voor velen is Sigrid Kaag de verrassing van deze campagne. De D66-lijsttrekker straalt kracht uit. Ze staat stevig op de vloer en combineert afgemeten gebaren met een strenge gelaatsuitdrukking. Verder gebruikt ze vloeiende volzinnen. Daar heeft ze op geoefend, zoals blijkt uit deze aflevering van de NRC-podcast Haagse Zaken. Haar uitstraling is bovendien in overeenstemming met de boodschap van nieuw leiderschap die ze met haar partij uitdraagt.

Lijsttrekker 5: Lilian Marijnissen (SP)

Op het eerste gezicht straalt Lilian Marijnissen felheid uit. Ze kijkt helder uit haar ogen, formuleert kernachtig en is tijdens het lijsttrekkersdebat van RTL niet bang om de strijd aan te gaan. Ze doet haar uitstraling echter teniet met haar klagerige intonatie en stemgebruik. Het is niet vreemd als een lijsttrekker van een oppositiepartij nu en dan negatief klinkt, maar als ze deze toonzetting niet weet te doorbreken kan dat ten koste gaan van haar imago.

Lijsttrekker 6: Jesse Klaver (GroenLinks)

Het mag vreemd klinken, maar de presentatiestijl van Jesse Klaver vertoont overeenkomsten met die van Geert Wilders. Zijn woorden hebben redelijk consequent een beschuldigende ondertoon: hij wijst regelmatig met zijn vinger naar de ‘schuldigen’ – de premier en zijn ministers – en gebruikt korte zinnen met pauzes om zijn boodschap kracht bij te zetten. Het grote verschil met zijn opponent van de PVV schuilt in zijn stemgebruik: Klaver spreekt ingehouden en met een enigszins schorre stem.

Breng jij je boodschap krachtig over?

Politici zijn professionele sprekers. Zij worden getraind om op het juiste moment de juiste dingen op de juiste manier te zeggen. Als jij je presentatievaardigheden wilt verbeteren, loont het dus de moeite om te analyseren hoe zij hun boodschap overbrengen.

Wil jij leren je boodschap krachtig over te brengen? Lees onze ultieme presenteergids voor professionals, schrijf je in voor een van onze cursussen of neem rechtstreeks contact op met De Presenteerschool.

Vond je dit een interessant artikel? Laat dan een comment achter en deel de post via social media met je contacten.

1. RTL Nieuws (2021). ‘RTL verkiezingsdebat 2021’, geraadpleegd op 15 maart 2021 via https://bit.ly/3vrFIU7.