Lichaamstaal doorzien als een FBI-agent

We communiceren voortdurend. Dat doen we met woorden en zonder woorden, dus verbaal en non-verbaal. Non-verbale communicatie heeft betrekking op mimiek, gebaren, lichaamstaal, enzovoorts. Volgens voormalig FBI-agent Joe Navarro, schrijver van het boek What Every Body is Saying, kun je lichaamstaal doorzien door technieken toe te passen. In dit artikel bespreken we de belangrijkste tips die Navarro geeft.

Er heerst een hardnekkig misverstand rondom communicatie, namelijk dat we voor het grootste deel non-verbaal communiceren. Dat is niet waar. ¹ Het klopt wel als we ons beperken tot de effectiviteit van emotie via communicatie. Die effectiviteit wordt voor 55 procent bepaald door je lichaamstaal, voor 38 procent door je manier van spreken en voor slechts zeven procent door de inhoud van wat je zegt.

Lichaamstaal doorzien volgens Joe Navarro

Non-verbale communicatie kan ook doorslaggevend zijn als je iemands diepere motieven wilt achterhalen. Gelukkig zijn we daar extreem gevoelig voor: uit onderzoek blijkt dat we zelfs in staat zijn de lichaamstaal te horen van iemand die we niet zien. ² Die gevoeligheid is het talent waar Joe Navarro en zijn collega’s regelmatig een beroep op doen.

Als FBI-agent moet je anderen voortdurend analyseren. Spreken ze de waarheid of liegen ze? Voelen ze zich comfortabel of juist niet? Wat zijn ze van plan? Voormalig FBI-agent Joe Navarro beschouwt lichaamstaal hierbij als de sleutel. Volgens hem kunnen non-verbale signalen een eerlijk beeld schetsen, zelfs als iemand een oneerlijk verhaal vertelt. In zijn boek legt hij uit hoe hij en zijn collega’s daarbij te werk gaan. ³ Hieronder bespreken wij de drie belangrijke tips die jij als professional kunt toepassen om andermans lichaamstaal te doorzien.

Benen en voeten zijn de eerlijkste lichaamsdelen

Een van de meest gemaakte fouten is om op het gezicht van de ander te focussen. Ons gezicht is juist een onbetrouwbare bron van informatie, omdat we getraind zijn onze emoties te verbergen en het makkelijk is om onze uitdrukking te veranderen. We zijn ons vaak minder bewust van onze benen en voeten – en daarom is de kans groot dat die lichaamsdelen een eerlijker verhaal vertellen.

Toch wil dat niet zeggen dat ze een eenduidige boodschap overbrengen: iemand kan met de benen over elkaar zitten om afstand te creëren met een gesprekspartner. Als diegene ook met de benen over elkaar zit, is de kans juist groot dat beide gesprekspartners zich comfortabel voelen. Het is dus essentieel om niet alleen aandacht te besteden aan het lichaam, maar ook aan de context.

Handen reageren heftig op stress en ongemak

Handen schudden is sinds de coronacrisis enigszins in onbruik geraakt. Toch kan een handdruk je veel vertellen: is iemand gehaast, zelfverzekerd of nerveus? Ook uit handbewegingen kun je een schat aan informatie halen. Zo maak je een agressieve indruk als je wijst, terwijl je relaxed overkomt als je met je handen in je zakken staat – zeker met één duim naar buiten.

Als je benieuwd bent hoe anderen zich tot elkaar verhouden, kunnen de eerste aanrakingen je veel vertellen: gaan ze amicaal met elkaar om en voelen ze zich daar comfortabel bij, of houden ze liever wat afstand en laten ze het lichamelijke contact überhaupt achterwege? Ook hier geldt weer dat de signalen niet per se eenduidig zijn. Je moet dus ook oog hebben voor de omstandigheden om een goede analyse te maken.

Leugens zijn vooral non-verbaal waarneembaar

Lichaamstaal doorzien: dat klinkt misschien alsof er één manier is om de diepere motieven van een ander te achterhalen. Helaas is dat niet het geval: je moet als observant rekening houden met de individuele eigenschappen van een persoon, met de situatie waarin diegene zich bevindt en met het feit dat sommige non-verbale signalen elkaar tegenspreken.

Desondanks kun je heel veel informatie putten uit iemands non-verbale communicatie, zeker als je wilt weten of diegene al dan niet de waarheid spreekt. Iemand die liegt maakt over het algemeen adrenaline aan. Dat kan ertoe leiden dat die persoon rode wangen krijgt of begint te zweten. Dat soort reacties kun je niet verbergen. Dus hoewel je altijd voorzichtig moet zijn met je interpretatie, kunnen dit soort non-verbale signalen je wel op het juiste spoor zetten.

Kun jij andermans lichaamstaal doorzien?

In een-op-eensituaties en tijdens groepsgesprekken kan het van belang zijn subtiele communicatieve signalen op te vangen. De tips van Joe Navarro geven je niet een formule om lichaamstaal in elke situatie te doorzien, maar ze helpen je wel om op de belangrijkste signalen te letten.

1. Anderson, C. (2016). TED Talks. The Official TED Guide to Public Speaking. London: Nicholas Brealey Publishing, p. 19.
2. Pouw, W., Paxton, A., Harrison, S.J. en Dixon, J.A. (2020). ‘Acoustic information about upper limb movement in voicing’, PNAS, jaargang 117, vol. 21, p. 11364-11367, geraadpleegd op 4 februari 2022.
3. Navarro, J. (2008). What Every Body Is Saying. New York: William Morrow Paperbacks.