Improviseren: vier tips om met onverwachte situaties om te gaan

De lichten vallen uit. Je raakt je tekst kwijt. De computer start niet op. Hoewel je hoopt dat je presentatie volgens plan verloopt, bestaat de kans dat er iets gebeurt waar je niet op hebt gerekend. Voor een spreker is het dan ook van groot belang om te kunnen improviseren. Wij geven je vier tips om met onverwachte situaties om te gaan.

Het loont de moeite om je talk of pitch goed voor te bereiden. Eén manier om dat te doen is door eerst de essentie te achterhalen en dan aan de hand van steekwoorden je presentatie te geven. Een andere mogelijkheid is om een uitgeschreven tekst in je hoofd te stampen. In dat geval raadt auteur en keynote spreker Pamela Meyer je aan de tekst zó goed uit je hoofd te leren dat je een andere complexe activiteit kunt uitvoeren terwijl je de tekst voordraagt. ¹ Zo niet, dan loop je het risico dat je een black-out krijgt en de tekst vergeet.

Hoe goed je voorbereiding ook is: de kans bestaat altijd dat er iets onverwachts gebeurt. Daarom moet je in staat zijn om te improviseren.

Wat is improviseren?

Volgens Van Dale heeft de term improviseren drie betekenissen. Interessant genoeg zijn ze alle drie op presenteren van toepassing. De eerste betekenis is dat je een voordracht houdt die je op het ogenblik zelf bedenkt, de tweede dat je werkt met middelen die op dat moment tot je beschikking staan en de derde dat je varieert op een bekend thema. De tweede vorm van improvisatie doet zich vaak onverwacht voor, terwijl de eerste en derde ook gepland kunnen zijn.

Effectief improviseren: vier tips

Hoe beter je kunt improviseren, des te eenvoudiger het is om ontspannen te spreken. Sommige mensen houden er zelfs van om hun voordracht op het ogenblik zelf te bedenken. Anderen vinden het doodeng om te moeten vertrouwen op de middelen die ze op dat moment tot hun beschikking hebben. Het kan hoe dan ook geen kwaad om je verder in de kunst van het improviseren te bekwamen. Lees verder voor vier tips om effectief te improviseren.

Tip 1: gun jezelf de tijd om na te denken

In de derde betekenis van improviseren schuilt de eerste tip. Zorg ervoor dat je van tevoren in maximaal tien woorden de boodschap verpakt die je publiek moet onthouden. Als je dan in een onverwachte situatie komt, kun je die boodschap af en toe herhalen voordat je verdergaat. Door op die manier op een bekend thema te variëren, weet je publiek waar je naartoe wilt en geef je jezelf de tijd om na te denken over de volgende zin.

Tip 2: houd een logische structuur aan

De tweede betekenis van improviseren is om met de op dat moment beschikbare middelen te werken. Eén middel is altijd beschikbaar: je presentatiestructuur. ⁴ Als je om de een of andere reden niet het praatje kunt houden dat je hebt voorbereid, kun je in elk geval proberen om op een gestructureerde manier van A naar B te komen. Al sinds mensenheugenis volgen voordrachten immers een vergelijkbare, globale structuur.

Stel je voor dat je voor een groep staat en de computer uitvalt waardoor je niet met presentatiesoftware kunt werken. Neem even de tijd om na te denken over je kernboodschap. Heb je die helder voor ogen? Begin dan met de inleiding, waarin je jezelf voorstelt en aankondigt waarover je gaat praten. Vervolgens geef je in de kern de belangrijkste informatie die je wilt delen. Wees niet bang dat je iets vergeet: de toeschouwers weten immers niet wat je precies wil vertellen. In het slot trek je een conclusie en benadruk je de kernboodschap. Zo kun je vrij eenvoudig tot een samenhangend geheel komen.

Tip 3: maak contact met het publiek

“Je moet eerst zorgen dat je contact hebt met die zaal. En totdat je contact hebt gemaakt kun je eigenlijk niks bereiken.” ⁶ Dat zegt keynote spreker Ben Tiggelaar in het boek Meestersprekers. Hoewel hij het niet over onverwachte situaties heeft, geldt zijn advies zeker voor momenten waarop je moet improviseren. Gaat er iets mis? Maak je toeschouwers vooral deelgenoot van wat er gebeurt – liefst op een luchtige manier. Je zult merken dat je ze daarmee voor je wint. Zij willen immers net zo graag als jij dat je een goede presentatie geeft, want anders zouden ze niet in de zaal zitten.

Tip 4: laat de drang naar perfectie los

Psycholoog en gitarist Jim Oshinsky geeft workshops waarin hij muzikanten leert improviseren. Zijn belangrijkste tip is om de drang naar perfectie los te laten. “We zijn bang dat we door anderen worden veroordeeld. Zet die angst van je af en speel door.” ⁸ Vaak denken we dat iets pas goed is als alles klopt. Zoals uit dit artikel over stopwoorden al blijkt, kunnen kleine imperfecties je boodschap echter juist kracht bijzetten. Onvolkomenheden geven je als spreker een menselijke uitstraling. Zeker als je moet improviseren is het dus belangrijk om mild te zijn voor jezelf. Doe je best – meer dan dat kun je toch niet doen.

Hoe ga jij om met onverwachte situaties?

Neem jezelf en je onderwerp niet té serieus. Dit advies heeft niet direct te maken met improviseren, maar kan je wel helpen in onverwachte situaties. “Geef je toeschouwers iets waar ze om kunnen lachen. Humor haalt ze uit hun defensieve modus. Het maakt ze ontvankelijker voor je boodschap.” ¹⁰ Als je erin slaagt luchtig over te komen en zelfspot niet uit de weg gaat, dan zul je merken dat het veel minder erg is als er eens wat misgaat tijdens je presentatie.

Wil jij leren hoe je een fantastische presentatie geeft? Lees onze ultieme presenteergids voor professionals, schrijf je in voor een van onze cursussen of neem rechtstreeks contact op met De Presenteerschool.

Vond je dit een interessant artikel? Laat dan een comment achter en deel de post via social media met je contacten.

Bronnen

Omslagfoto: Southbank Centre (2014). ‘Judy Kelly Keynote: Zero Tolerance’, geraadpleegd op 11 december via https://www.flickr.com/photos/southbankcentre/13039038204.

1. Anderson, C. (2016). TED Talks. The Official TED Guide to Public Speaking. London: Nicholas Brealey Publishing, p. 138.
2. Gene X. Hwang (2015). ‘Author and certified fraud examiner Pamela Meyer in 2015’, geraadpleegd op 11 december 2019 via https://commons.wikimedia.org/wiki/File:PamelaMeyerSeptember2015.jpg (bewerking).
3. BMVI (2015). ‘2nd BMVI Pitch mit BM Dobrindt’, geraadpleegd op 12 december 2019 via https://www.flickr.com/photos/bmvi_de/36313590675/.
4. Kuenen, J. en M. Wackers (2012). Presenteren: wat werkt echt en wat echt niet? Onderbouwde adviezen over presentatietechnieken. Amersfoort: Communicatiereeks, p. 123.
5. Decoder Conference (2010). ‘Moritz Stefaner @ Decoder Conference 2010’, geraadpleegd op 11 december 2019 via https://www.flickr.com/photos/decoded_conference/5140076720/.
6. Nobbe, F. & Holwerda, N. (2010). Meestersprekers. Over de kunst van het spreken. Den Haag: Sdu, p. 42.
7. Maurice (2010). ‘Nationale Toneel – Faust I & II (repetitie)’, geraadpleegd op 12 december 2019 via https://www.flickr.com/photos/haagsuitburo/5169275434.
8. Yurco, C. (z.j.). ’12 Improvisation Tips’. In: makingmusic.com. Geraadpleegd op 13 december 2019 via https://makingmusicmag.com/12-improvisation-tips/.
9. Zappner, Jan (2015). ‘Walter van Holst sprecht auf der re:publica 2015’, geraadpleegd op 11 december 2019 via https://www.flickr.com/photos/re-publica/17215476490/.
10. Gallo, C. (2014). Talk like TED. The 9 Public Speaking Secrets of the World’s Top Minds. Londen: Macmillan, p. 160.