Hoe verhalen werken volgens de wetenschap

Het vermogen om verhalen te vertellen is een fundamenteel verschil tussen mensen en andere levende wezens op aarde. Als professional kun je dat vermogen inzetten om een effect te bereiken. In dat geval breng je een boodschap in verhaalvorm over om een emotionele band op te bouwen met de ontvanger en diens gedachten en gedrag te beïnvloeden. Mocht je storytelling willen inzetten als spreker, kan het handig zijn om te weten hoe verhalen werken.

Hoe verhalen werken: onderzoek naar storytelling

Naar het effect van storytelling is regelmatig onderzoek gedaan. Zo beschrijft verhaalcoach Lisa Cron in haar boek Wired for Story uit 2012 de wijze waarop verschillende delen van ons brein reageren op verhalen. ¹ Ook journalist Will Storr onderzoekt in zijn boek Science of Storytelling uit 2020 de invloed van verhalen op onze hersenen. ² Deze boeken beschrijven allemaal hoe verhalen werken. Op basis daarvna geven wij je vijf tips om effectieve verhalen te vertellen.

1. Breng focus aan en filter overbodige informatie

Wat wil je precies zeggen? Als je een presentatie grondig wilt voorbereiden, is dat de eerste vraag die je moet beantwoorden. Dat geldt ook voor verhalen. Je gebruikt als professionele spreker immers verhaaltechnieken om je boodschap over te brengen. Zodra je die helder voor ogen hebt, heb je een kader waarbinnen je het verhaal vertelt. Dat helpt je om focus aan te brengen, overbodige informatie te schrappen en het verhaal op een efficiënte manier op te bouwen.

2. Wek bij je publiek empathie op voor de hoofdpersoon

Met een persoonlijk verhaal kun je bij je toehoorders oxytocine opwekken, ook wel het knuffelhormoon genoemd. ³ Het gevolg is dat ze empathie gaan voelen voor degene om wie het verhaal draait. Daarbij is het van belang dat ze zich in je hoofdpersoon kunnen verplaatsen en dat ze met hem of haar gaan meeleven. ⁴ Dat bereik je door de juiste verhaalstructuur aan te houden.

3. Geef je hoofdpersoon een duidelijke drijfveer

Herkenning en structuur zijn niet de enige vereisten voor een verhaal dat we als spannend ervaren. ⁵ De hoofdpersoon moet ook een motief hebben. Vaak ontstaat dat door een intern of extern conflict. ⁶ Alleen als de hoofdpersoon ergens van af wil en ergens naartoe wil, heeft het publiek er begrip voor dat hij of zij een avontuur aangaat.

4. Prikkel de verbeelding met fascinerende details

Als je stap 1, 2 en 3 van dit artikel goed hebt uitgevoerd, heb je een verhaal vol focus en zonder overbodige informatie in de steigers gezet. Je zou dat kunnen zien als het geraamte van je verhaal. Nu is het tijd om dat geraamte van vlees en bloed te voorzien: voeg details toe om je verhaal tot leven te brengen en het publiek geboeid te houden. Onthoud hierbij dat je niet teveel beelden moet gebruiken. Het is beter om te streven naar één gouden detail dat je toehoorders voor altijd bijblijft. ⁷

5. Daag je publiek uit om patronen te herkennen

Een publiek dat luistert naar een verhaal is voortdurend geneigd om na te denken over de afloop. Door een verhaal te beginnen breng je ze in een situatie die ze onzeker maakt. Om een gevoel van controle te behouden willen ze de afloop te voorspellen en zich erop voorbereiden dat die voorspelling uitkomt. ⁸ Daar kun jij als storyteller rekening mee houden: volg een herkenbare opbouw waarin een groot deel van de aannames van je toehoorders bevestigd wordt. Juist dan zijn ze vatbaar voor verrassingen en plotwendingen.

Vertel jij verhalen die werken?

Als je een presentatie gaat geven, kun je ervan uitgaan dat menigeen je adviseert om storytelling toe te passen. Twijfel je hoe je dat moet doen? Met deze technieken kun je een verhaal vertellen waarmee je het publiek geboeid houdt.

1. Cron, L. (2012). Wired for Story: The Writer’s Guide to Using Brain Science to Hook Readers from the Very First Sentence. New York: Random House
2. Storr, W. (2020). Science of Storytelling: Why Stories Make Us Human. New York: HarperCollins Publishers.
3. Barraza, J. & Zak, P. (2009). ‘Empathy Toward Strangers Triggers Oxytocin Release and Subsequent Generosity’, Annals of the New York Academy of Sciences, vol. 1167, 182-189.
4. Hoeken, H., & Sinkeldam, J. (2013). ‘De rol van emoties in narratieve overtuiging‘, Tijdschrift voor taalbeheersing, 35, 226-236, geraadpleegd op 5 november 2021.
5. Zak, P. (2015). ‘Why Inspiring Stories Make Us React: The Neuroscience of Narrative’, Cerebrum: the Dana forum on brain science, vol. 2, geraadpleegd op 27 februari 2022.
6. Brooks, L. (2011). Story Engineering. Mastering the 6 Core Competencies of Successful Writing. Cincinnati: Writer’s Digest Books, p. 39.
7. Heijden, A. van der. (2013). ‘College Tour: A.f.Th. van der Heijden’, In: NTR, 24 mei 2013, geraadpleegd op 27 februari 2022.
8. Lehne, M. & Koelsch, S. (2015). ‘Toward a general psychological model of tension and suspense’, Frontiers in Psychology, vol. 6, p. 6-7, geraadpleegd op 20 februari 2021.