Het begin van je presentatie dient om de aandacht te trekken, het onderwerp te introduceren en geloofwaardig over te komen. Het slot heeft een eenduidiger functie: het is de ultieme gelegenheid om je doel te bereiken. Na afloop moet het publiek de informatie begrijpen, aan het denken gezet zijn of zich geroepen voelen om in actie te komen.

Vijf adviezen voor een passend einde

Het succes van een presentatie hangt dus samen met de wijze waarop je het einde vormgeeft. Toch hebben veel sprekers moeite met het slot van hun verhaal. Dat is zonde, want er zijn voldoende effectieve methoden om je presentatie af te ronden. Hieronder bespreken we vijf adviezen voor een goed einde.

Advies 1: kondig het slot aan

In politieke toespraken werd het einde vroeger vaak aangekondigd, bijvoorbeeld met de zin: “Dames en heren, ik rond af.” Onderzoekers van de Universiteit Leiden zeggen hierover: “Dat klinkt misschien wel wat schools, maar het was een effectieve wakkerschudder, zo blijkt uit experimenteel onderzoek.” ¹ Het is dus raadzaam het einde van je presentatie altijd aan te kondigen, ook als dat onnatuurlijk aanvoelt.

Advies 2: vat de inhoud samen

Een publiek onthoudt én begrijpt de inhoud beter als die aan het einde van de presentatie wordt samengevat. ² Let op: een samenvatting is geen klakkeloze herhaling van het voorgaande. Benoem alleen de hoofdzaken nogmaals. Zo zorg je ervoor dat je toeschouwers na afloop in staat zijn de hoofdlijnen van je presentatie te reproduceren, bijvoorbeeld wanneer ze vrienden of collega’s iets willen vertellen over jouw presentatie.

Advies 3: doe of zeg iets opmerkelijks

Om je presentatie van een goed einde te voorzien kun je iets opmerkelijks doen of zeggen. In het boek Meestersprekers vertellen presenteertrainers Farah Nobbe en Natalie Holwerda dat de afsluiting volgens retorici niet alleen bedoeld is om de inhoud samen te vatten, maar ook om emoties op te wekken. ³ Dit werkt overigens alleen als datgene wat je doet of zegt je boodschap ondersteunt.

Stel dat je een talk geeft over de luchtvervuiling die door kerosine wordt veroorzaakt. Dan kun je eindigen met een plaatje van vervuilde lucht, met een emotionele call-to-action (“Laten we met z’n allen eindelijk eens stoppen om in die vervuilende kisten te stappen!”) of een persoonlijk voornemen (“Zelf steek ik vanaf nu alleen nog maar per boot de oceaan over”). TED-curator Chris Anderson adviseert je in dat geval wel om jezelf aan je belofte te houden. Daarmee kun je achteraf je geloofwaardigheid een enorme boost geven. ⁴

Advies 4: maak de cirkel rond

Een andere doeltreffende manier om je presentatie tot een goed einde te brengen, is door naar het begin terug te verwijzen. Luisteraars vinden het nu eenmaal prettig als een spreker een afgerond verhaal vertelt. ⁵ Of zoals Anderson het omschrijft: “Je kunt in het publiek een lichte zucht van waardering horen voor de bevredigende manier waarop het verhaal rondgemaakt is.” ⁶

Begin je de presentatie met een vraag? Dan bevat een goed einde het antwoord. Begin je de presentatie met een verhaal? Vertel aan het einde de afloop. Begin je de presentatie met een stelling? Herhaal die aan het einde, bij voorkeur net iets anders geformuleerd dan de oorspronkelijke stelling. Zo zorg je ervoor dat het publiek een tevreden gevoel overhoudt aan je talk, pitch of speech.

Advies 5: stel een vraag

Als je de centrale vraag van je presentatie hebt beantwoord, kan het zeer effectief zijn om nóg een vraag te stellen – eentje die je onbeantwoord laat. Dat kan een retorische vraag zijn, een vraag waarop je het antwoord als spreker ook niet kent óf een vraag die je via een ander medium beantwoordt, bijvoorbeeld in een artikel dat je enkele dagen ná je presentatie publiceert. Op die manier zet je de luisteraars aan het denken én maak je ze nieuwsgierig naar de follow-up. Zeg nou zelf: is dat geen effectieve manier om je publiek aan je te binden?

Hoe breng jij je presentatie tot een einde?

Je kunt een presentatie op talloze manieren tot een einde brengen. Uit onderzoek blijkt dat het hoe dan ook verstandig is om het einde aan te kondigen en een samenvatting te geven, zodat de boodschap blijft hangen bij het publiek. Als je bovendien emoties bij je toeschouwers weet op te wekken, heb je alle noodzakelijke stappen gezet om je doel te bereiken.

1. Jong, J. De & Andeweg, B. (2009). ‘In de spreektijd die mij is toegemeten‘, Kennislink.nl, geraadpleegd op 4 november 2019.
2. Kuenen, J. en M. Wackers (2012). Presenteren: wat werkt echt en wat echt niet? Onderbouwde adviezen over presentatietechnieken. Amersfoort: Communicatiereeks, p. 131.
3. Nobbe, F. & Holwerda, N. (2010). Meestersprekers. Over de kunst van het spreken. Den Haag: Sdu, p. 42.
4. Anderson, C. (2016). TED Talks. The Official TED Guide to Public Speaking. London: Nicholas Brealey Publishing, p. 172.
5. Kuenen, J. en M. Wackers (2012). Presenteren: wat werkt echt en wat echt niet? Onderbouwde adviezen over presentatietechnieken. Amersfoort: Communicatiereeks, p. 133.
6. Anderson, C. (2016). TED Talks. The Official TED Guide to Public Speaking. London: Nicholas Brealey Publishing, p. 174.