Het IK-model: voor jezelf opkomen als professional

De Amerikaanse psycholoog Marshall Rosenberg introduceerde het IK-model. ¹ Daarmee wilde hij mensen een manier van communiceren aanreiken waarmee ze trouw blijven aan zichzelf en tegelijkertijd in verbinding blijven met de ander. De gedachte achter het IK-model is dat je helder en harmonieus voor jezelf opkomt als je achtereenvolgens je waarneming, gevoel, behoefte en verzoek deelt. Zo geef je ruimte om een constructief gesprek over het onderwerp te voeren.

Het IK-model: helder en constructief communiceren

In situaties waarin de belangen tegengesteld zijn vinden veel professionals het lastig voor zichzelf op te komen. Ze gaan mee met de ander, terwijl ze dat eigenlijk niet willen. Door dit gedrag kunnen ze over hun eigen grenzen heen gaan én maken ze de ander niet duidelijk wat ze zelf willen. Dat is bijvoorbeeld voor introverte professionals erg lastig. Het is dan ook belangrijk om in je communicatie op te komen voor je eigen belang: assertiever te communiceren. Het IK-model helpt daarbij.

De vier stappen van het IK-model

Het IK-model legt de focus op hoe je vanuit je gevoelens kunt communiceren met een ander op een constructieve en heldere wijze. Het IK-model kun je ontleden in vier stappen: waarneming, gevoelens, behoeften en verzoek. Hieronder bespreken we de vier stappen.

1. Waarneming

Je geeft de ander eerst terug wat je objectief waarneemt, dus zonder daar interpretaties aan toe te voegen: wat heb je gezien of gehoord? Stel dat je op het werk gevraagd wordt een extra taak op je te nemen, terwijl je merkt dat je overloopt van het werk. Dan kun je als volgt beginnen:

“Je vraagt me een extra taak op te pakken.”

2. Gevoel

Na de waarneming communiceer je jouw gevoelens. Hier beschrijf je wat deze situatie met jou doet en wat het gevolg hiervan is. Hierbij laat je eventueel gedrag van de ander nog buiten beschouwing. Je kunt je gevoel als volgt uiten.

“Ik merk dat ik daar enorm gestrest van raak, omdat ik overloop van het werk. Als ik een extra taak op me neem, dan gaat dat ten koste van mijn prestaties en mentale gezondheid.”

3. Behoefte

Ten derde communiceer je jouw behoeften. Het feit dat je negatieve gevoelens hebt wordt veroorzaakt door het wel of niet vervullen van jouw behoeften. Je verwacht bijvoorbeeld iets van iemand en die komt dat niet na. Of je wilt minder taken en zeker niet meer. In ons voorbeeld:

“Ik wil deze taak dan ook niet uitvoeren.”

4. Verzoek

Tot slot communiceer je wat je graag zou willen. Deze boodschap formuleer je positief en constructief. Je geeft aan wat je wilt in plaats van wat je niet wilt. In ons voorbeeld kun je dat als volgt doen:

“Ik zou graag zien dat mijn takenpakket blijft zoals die nu is of een gesprek voeren over mogelijke oplossingen.”

Lukt het jou om voor jezelf op te komen?

Met het IK-model kom je op een heldere, constructieve wijze voor jezelf op. Krijg je tijdens een van de stappen te maken met weerstand? Probeer er hoe dan ook samen uit te komen, bijvoorbeeld door de principes van de Roos van Leary toe te passen.

Bronnen

1. Rosenberg, M.B. (2006). Communicatie: Ontwapenend en doeltreffend. Rotterdam: Lemniscaat, p. 11. ↩︎