Spreek je over ‘milieuvervuiling’ of ‘ecocide’? Over ‘vrijheidsstrijder’, ‘rebel’ of ‘terrorist’? Over ‘villasubsidie’ of ‘hypotheekrenteaftrek’? De taal die je gebruikt kleurt de boodschap die je verspreidt. Dat verschijnsel wordt framing genoemd, een term die werd bedacht in 1974 door de Canadese socioloog Erving Goffman. 1 Hans de Bruijn is hoogleraar Bestuurskunde aan de TU Delft. In zijn boek Framing (2014) analyseert hij hoe politici deze techniek inzetten als wapen. 2
Drie belangrijke lessen van Hans de Bruijn
Framing telt acht hoofdstukken en behandelt framing als politiek verschijnsel. De auteur gaat onder meer in op de kenmerken van een succesvol frame, de kracht van oneliners en de dynamiek tussen framing en reframing. Hieronder bespreken we drie belangrijke lessen die Hans de Bruijn in het boek deelt.
1. Stap niet in het frame van de ander
De ontkrachting van een frame is de bevestiging ervan, stelt de Amerikaanse taalkundige George Lakoff. 3 Daarmee bedoelt hij dat een effectief frame niet valt te bestrijden door het te ontkennen.
Een politicus die van een leugen beticht wordt, kan daarop ontkennend reageren: “Ik ben geen leugenaar.” Op deze manier gebruikt hij of zij het frame van de tegenstanders. Degenen die naar deze politicus luisteren, maken automatisch de associatie tussen hem of haar en het woord ‘leugenaar’. Daarmee is het frame alleen maar sterker geworden.
2. Reframe de discussie om een frame te bestrijden
Het is dus niet verstandig om het frame van de ander te gebruiken. Een slimmere strategie om met een vijandig frame om te gaan, is door een ander frame te gebruiken. Dit wordt ook wel reframing genoemd. 4
De politicus die van een leugen beticht is, kan de discussie reframen door een andere zin te gebruiken: “Ik spreek juist de waarheid.” Dat heeft twee positieve effecten. Ten eerste gaat het gesprek nu niet meer over de leugen, maar over de waarheid. Ten tweede associeert degene die luistert de politicus nu met de term ‘waarheid’. Dat is een stuk positiever.
Het is ook mogelijk om met een reframe een heel ander onderwerp aan te snijden, bijvoorbeeld met de volgende reactie: “De vraag is niet wie liegt of wie de waarheid spreekt, maar wie zijn beloftes nakomt.” Zeker als je de tegenstander direct daarop kunt betichten van een gebroken belofte, kan dit een effectieve strategie zijn.
3. Gebruik het dramaframe om tegenstanders klem te zetten
In het boek introduceert Hans de Bruijn het dramaframe. 5 Dat is bedoeld om emotie strategisch in taal te verpakken. Degene die het frame uitspreekt is de held (rol 1), die opkomt voor de slachtoffers (rol 2) door zich uit te spreken tegen de schurk (rol 3).
Een kamerlid dat zich verzet tegen het zorgbeleid van het zittende kabinet, kan bijvoorbeeld fulmineren over de zorgcatastrofe die de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft veroorzaakt, waardoor duizenden mensen op wachtlijsten zijn beland. Die mensen zijn de slachtoffers, het kamerlid is de held en de minister is de schurk.
De schurk heeft in deze situatie per definitie een zwakke positie, omdat hij moet kiezen uit twee kwaden. Ontkent hij dat er sprake is van een catastrofe, dan komt hij onverschillig over. Erkent hij dat de situatie catastrofaal is, dan schaadt dat zijn reputatie enorm.
Gebruik jij je taal bewust?
Met Framing heeft Hans de Bruijn een grondig boek geschreven over politieke frames. Hoewel het niet de potentie heeft om uit te groeien tot standaardwerk, is het een waardevolle inleiding voor lezers die meer willen weten over framing.
BRONNEN
- Goffman, E. (1974) Frame Analysis: An Essay on the Organization of Experience. New York: Harper & Row.
- Bruijn, H. de (2014). Framing. Over de macht van taal in de politiek. Amsterdam: Atlas Contact.
- Bruijn, H. de (2014). Framing. Over de macht van taal in de politiek. Amsterdam: Atlas Contact, p. 36 en 37.
- Bruijn, H. de (2014). Framing. Over de macht van taal in de politiek. Amsterdam: Atlas Contact, p. 39.
- Bruijn, H. de (2014). Framing. Over de macht van taal in de politiek. Amsterdam: Atlas Contact, p. 81
