In een lezing over creativiteit stelt John Cleese dat mensen in een open of gesloten modus werken. ¹ De gesloten modus maakt het mogelijk geconcentreerd en doelgericht te werken. De open modus is meer relaxed en bevorderlijk voor creativiteit. Je hebt ze beide nodig om je creativiteit te stimuleren. Wanneer een idee ontstaat in de open modus, heb je de gesloten modus nodig om deze uit te werken.

Creativiteit stimuleren in de juiste omstandigheden

In de praktijk brengen we vaak te veel tijd door in de gesloten modus, met tunnelvisie en een gebrek aan creativiteit als gevolg. Volgens Cleese is creativiteit dan ook geen speciaal talent, maar een manier van werken. Hij stelt dat we allemaal creatief kunnen zijn als we een situatie weten te creëren die aan vijf voorwaarden voldoet: ruimte, tijd, bedenktijd, vertrouwen en humor. Hieronder gaan we in op deze voorwaarden en bespreken we hoe jij als spreker de juiste omstandigheden kunt creëren.

Ruimte

Allereerst heb je een rustige, fysieke ruimte voor jezelf nodig waar je ongestoord kan creëren. Je moet jezelf kunnen afzonderen, zodat je geen last hebt van de dagelijkse drukte of collega’s. John Cleese gaf zijn lezing in een tijd waarin de technologie nog niet zo nadrukkelijk aanwezig was als tegenwoordig. Wil jij je creativiteit stimuleren om een originele presentatie voor te bereiden? Zet dan ook je telefoon op mute, schakel de meldingen van je e-mail uit en zet je computer uit of in focusmodus.

Tijd

Een leeg blok in je agenda is volgens Cleese cruciaal om je creativiteit te stimuleren. Door onze tijd en ruimte te begrenzen, creëren we een oase van rust waarin we vrij kunnen spelen met ideeën. In zo’n situatie krijgt je creativiteit de kans om te stromen. De ideale tijdsduur is volgens Cleese anderhalf uur: eerst dertig minuten om de dagelijkse beslommeringen los te laten en vervolgens een uur om vol focus en energie met je ideeën bezig te gaan.

Bedenktijd

Wanneer we een idee krijgen, zijn we geneigd dat zo snel mogelijk te concretiseren. Dat is een efficiënte manier van werken, maar die leidt lang niet altijd tot de creatiefste ideeën. Het kan ongemakkelijk voelen om langer blijven spelen met een idee, maar dat leidt ons wel weg van de voor de hand liggende opties. Gun jezelf dus de tijd om na te blijven denken zonder dat het directe resultaten oplevert. Het is wel belangrijk om je gedachten in de buurt te houden van het onderwerp. Vroeg of laat beloont je onderbewuste je met een goed idee, aldus Cleese.

Vertrouwen

We kunnen onze creativiteit alleen stimuleren met een open geest. Dat betekent dus dat we niet te snel moeten willen beoordelen of we op de goede weg zitten. Soms kunnen absurde ideeën als opstapje fungeren voor een origineel inzicht. In dit verband citeert Cleese de filosoof Alan Watts: “Je kunt niet spontaan zijn binnen rationele kaders”. Vertrouw er dus op dat alles wat je bedenkt goed is – en in elk geval een stap markeert in de goede richting.

Humor

De kracht van humor is volgens John Cleese dat het ons snel van de gesloten naar de open modus kan helpen. Door te lachen gaan we ons ontspannen, speels en ontvankelijk voelen. Die gemoedstoestand kan ons helpen om problemen op te lossen, hoe serieus ze ook zijn. Als je dus een presentatie geeft over een serieus onderwerp, kan het helpen om de humoristische kanten ervan te bekijken. Daarmee werp je een verfrissend perspectief op het onderwerp, waardoor je wellicht tot creatieve inzichten kunt komen.

Kun jij als spreker je creativiteit stimuleren?

Je kunt als spreker op verschillende momenten je creativiteit stimuleren. Door je onderwerp vanuit een originele invalshoek te benaderen, kun je mensen een verhaal vertellen dat ze inhoudelijk misschien al goed kennen, maar dat ze vanwege de vernieuwende vorm of de plakfactor toch bijblijft.

1. Cleese, J. (1991). ‘John Cleese on Creativity In Management‘, Video Arts. Geraadpleegd op 23 september 2022.