Wat is de overeenkomst tussen Wonder Woman, Luke Cage en Suske en Wiske? Het zijn allemaal dappere hoofdrolspelers in verhalen waarin ze een of meerdere conflicten moeten oplossen. Dat is niet voor niets: verhalen ontlenen hun spanning grotendeels aan het gegeven dat er iets niet in orde is. Die situatie leidt tot een keten van gebeurtenissen waar de hoofdrolspelers bij betrokken raken. Zo hopen verhalen vertellers – scenaristen, speechschrijvers en anderen – hun publiek te blijven boeien.

Conflict als sleutel om anderen te blijven boeien

Conflict is een voorwaarde voor spanning in verhalen. ¹ Alleen als er iets mis is, kun je een gevoel van urgentie opwekken bij je toehoorders. Zo’n conflict kan te maken hebben met de hoofdpersoon zelf, met diens relaties, met de wereld, enzovoorts. Het draait erom dat je het publiek in onzekerheid brengt, verwachtingen creëert en het verlangen oproept dat het conflict opgelost en de orde hersteld wordt. ² Aan de hand van een aantal vragen kun je een verhaal opbouwen rondom een conflict.

Wat wil je bereiken?

In een verhaal hangt een conflict altijd samen met een personage. Laten we ervan uitgaat dat je een verhaal vertelt waarin je zelf de hoofdrol vertolkt. Wat is dan precies je ambitie? Wat wil je bereiken? Hoe zie jij de ideale situatie voor je? Beschrijf dat in een paar zinnen, zodat je publiek de kans krijgt zich met je te identificeren.

Wat houdt je tegen?

Hoe komt het dat je jouw ambities niet kunt realiseren? Waarom bereik je niet wat je wilt? Wie of wat belemmert de realisatie van de ideale situatie? Als je dat ook weer in een paar zinnen weet te omschrijven, presenteert het conflict zichzelf op een natuurlijke manier. Je publiek voelt dat er een uitdaging aangegaan moet worden – en dus gaat het met je meeleven.

Hoe benader je het probleem?

In het dagelijks leven is menigeen geneigd conflicten te vermijden. Liever kiezen we de weg van de minste weerstand. Een verhaal vereist echter dat je het conflict opzoekt en de strijd aangaat. Breng de dilemma’s ter sprake waar je mee rondloopt in de benadering van het probleem. Als je voor strategie A kiest, welke voor- en nadelen levert dat dan op? En hoe zit dat met strategie B? Neem de toehoorders mee in je overwegingen, zodat ze voor zichzelf kunnen bedenken welke strategie hun voorkeur heeft.

Hoe los je het probleem op?

De oplossing van het probleem valt samen met de afloop van je verhaal. Welke strategie heb je gekozen en hoe heeft die keuze uitgepakt? Beantwoord expliciet de vraag of het conflict is opgelost. Het is voor een publiek prettig als je hierbij terugverwijst naar wat je wilde bereiken. Zijn je ambities gerealiseerd? Zo ja, dan kun je eindigen met een happy end. Zo nee, dan kun je afsluiten met een cliffhanger: hoe ga je ze in de toekomst alsnog waarmaken?

Welke structuur hanteer je?

Bepaal hoe je het verhaal in je presentatie verwerkt. Je zou kunnen kiezen voor een geïntegreerde structuur. Beschrijf eerst wat je wilt bereiken en leid dan de eigenlijke presentatie in. Vertel wat je tegenhoudt en begin vervolgens met de inhoudelijke kern. Bespreek op ongeveer de helft hoe je het probleem benadert, waarna je de rest van de kern behandelt. Sluit inhoudelijk af en doe uit de doeken hoe je het probleem hebt opgelost.

Je kunt ook een gescheiden structuur aanhouden, waarbij je eerst het hele verhaal vertelt en daarna pas je inhoudelijke presentatie geeft. Een geroutineerde spreker als Kilian Wawoe doet dat erg goed. Probeer de balans te vinden tussen helderheid en spanning. Als je daarin slaagt, kun je van begin tot eind anderen blijven boeien.

Kun jij anderen blijven boeien als spreker?

Het conflict is een instrument om boeiende verhalen te vertellen. Het gaat er niet om dat er in iedere presentatie iets gruwelijks gebeurt, maar wel dat je een uitgangspunt creëert om spanning te creëren.

1. Stüger, F. (2011). Personages, conflict, perspectief. Amsterdam: Augustus, p. 66-74.
2. Lehne, M. & Koelsch, S. (2015). ‘Toward a general psychological model of tension and suspense’, Frontiers in Psychology, vol. 6, p. 6-7, geraadpleegd op 20 april 2020.